Zelfstandig werken in de huisartsprakijk in het 1e en 3e opleidingsjaar 

Inleiding

De aanstaande huisarts moet aan het eind van de opleiding zelfstandig in een huisartspraktijk kunnen functioneren. In het kader van de opleiding is het belangrijk dat elke aios gedurende een bepaalde periode ervaart wat het (min of meer) zelfstandig uitoefenen van het dagelijkse huisartsenwerk inhoudt.

Om hier in gecontroleerde omstandigheden mee te oefenen is er zowel in het eerste als in het derde jaar een periode van twee weken gepland waarin de aios zelfstandig de praktijk waarneemt. Meer informatie over doelstellingen, verantwoordelijkheid, praktische zaken en de planning van de periodes zelfstandig werken, vind je hieronder.

Doelstellingen

De zelfstandige periode is een essentieel onderdeel van de huisartsopleiding, want door zelfstandig een praktijk draaien ervaart de aios:

• wat het is om alleen en individueel verantwoordelijk te zijn voor de begeleiding van een patiënt gedurende een ononderbroken (ziekte)episode;
• deze zorg te hebben voor een ongeselecteerde groep patiënten;
• wat nodig is om die continuïteit van zorg te handhaven; ook randvoorwaardelijk;
• wat het is om te werken in een situatie met meerdere parttime beschikbare artsen;
• hoe om te gaan met spoedzaken, moeilijke patiënten die je niet kent voor wie opeens iets geregeld moet worden en hoe crisismanagement uit te voeren;
• hoe met de assistentes samen te werken, maar hen ook eventueel aan te sturen;
• ook organisatorisch verantwoordelijk te zijn: zorgen dat het goede antwoordapparaat aanstaat, verwarming, apparatuur, sterilisatie, back-up en dergelijke;
• welke post elke dag binnen komt; ook vragen om informatie van verzekeringen en dergelijke;
• hoe om te gaan met werkdruk: hoe plan je je dag in? Bevalt dit schema van werken? Hoe organiseer je nascholing, hagro-overleg of supervisie tussendoor? Hoe voelt een spoed tussendoor? Wat vraag  je de assistente t.a.v. nog wachtende patiënten?;
• hoe belangrijk het is om ervaringen te delen: hoe zorg je, indien nodig, daarvoor en met wie?

Zelfstandigheid passend bij de fase van de opleiding

In het eerste jaar staat vooral de ervaring van zelfstandig medische problemen oplossen centraal met de zorg voor de continuïteit.

In het derde jaar neemt de verantwoordelijkheid van de aios toe en zijn ook de bijkomende organisatorische zaken van belang. Het is verstandig als van tevoren met de aios al het een en ander over management besproken is.

Planning

Er zijn twee periodes van zelfstandig werken die standaard zijn opgenomen in het curriculum en worden ingepland in het jaarrooster van de aios:

• In de zesde maand van het eerste jaar wordt tegelijkertijd per opleidingsgroep twee opeenvolgende weken zelfstandig gewerkt in de praktijk van de opleider. Deze weken worden aan het begin van het opleidingsjaar vastgelegd in het rooster. De aios heeft dan geen terugkomdag.  
• In de derde of vierde maand van het derde jaar wordt tegelijkertijd per opleidingsgroep twee opeenvolgende weken zelfstandig gewerkt in de praktijk van de opleider. Deze weken worden aan het begin van het opleidingsjaar vastgelegd in het rooster. De aios heeft dan geen terugkomdag.

Alle aios in een groep hebben in principe op hetzelfde moment hun zelfstandige periode zodat er in de groep ook aandacht is voor de voorbereiding en evaluatie ervan.

Mocht deze planning niet op te lossen problemen opleveren in de praktijk, dan is het belangrijk dit op een vroeg moment met de groepsbegeleiders te bespreken.

Verantwoordelijkheid en beschikbaarheid opleider

De opleider blijft, zoals altijd, ook tijdens de zelfstandige week de eindverantwoordelijke voor de gang van zaken. Daarom mag hij de toestemming om de betreffende aios op het geplande moment de zelfstandige periode in zijn praktijk te gaan doen, pas geven, nadat hij zich ervan heeft vergewist (door observaties, demonstraties of vragen) dat de aios in staat is de praktijk zelfstandig te voeren.

Belangrijk is dat de opleider zo min mogelijk praktijk doet; juist in verband met de verantwoordelijkheid, continuïteit en geselecteerde populatie. Voor beide periodes geldt dat de personele bezetting van de praktijk overdag gewoon gehandhaafd blijft.

Voor eerstejaars aios is de opleider voortdurend bereikbaar en beschikbaar (telefonisch, en fysiek zo snel als voor veilige patiëntenzorg nodig is), maar houdt zich op de achtergrond, zodat de aios zelfstandig werkt. De opleider zorgt ervoor dat er tijdens de terugkomdag een andere collega, liefst ook een opleider, bereikbaar en beschikbaar is voor de aios.

Voor derdejaars aios hoeft de opleider niet beschikbaar of bereikbaar te zijn, maar hij zorgt ervoor dat een andere collega, liefst ook opleider, ter consultatie voor de aios beschikbaar is.

Wanneer de opleider twijfels heeft of de aios in staat is om de zelfstandige weken met succes te doorlopen dan dient de opleider dit te bespreken met de aios en hiervoor zo spoedig mogelijk contact op te nemen met de groepsbegeleiders. De groepsbegeleider bespreekt de situatie met de manager opleiding van het desbetreffende jaar om te bekijken wat dit betekent voor het voortgangstraject van de aios.

Het is de taak van de opleider om de zelfstandige periode goed voor te bereiden, zowel wat betreft de in dit document genoemde randvoorwaarden als de onderwijskundige aspecten.

Achterwacht; vervanging opleider

Tijdens de zelfstandige periode in jaar 3 dient er een geregistreerde huisarts als achterwacht te functioneren, bij voorkeur een erkende collega-opleider uit de regio. Deze achterwacht dient laagdrempelig bereikbaar te zijn. De aios moet er te allen tijde op terug kunnen vallen voor advies, overleg en zo nodig bijstand in de uitvoering van het werk. Hierover moeten met de achterwacht van tevoren duidelijke afspraken worden gemaakt en deze dienen schriftelijk te worden vastgelegd. Indien er in een individueel geval van deze afspraken afgeweken wordt, dient dit vooraf met de groepsdocenten te worden besproken.

Indien tijdens de zelfstandige periode in jaar 1 de opleider incidenteel niet aanwezig is geldt bovenstaande ook.

Werktijden

De werktijden blijven conform de SBOH-richtlijnen. Voor opleider en aios samen ligt er de taak om in overleg tot een besluit te komen hoe de zelfstandig werken periode gedaan zal worden: fulltime of parttime. In onderling overleg tussen aios en opleider zal ook besloten moeten worden wie de definitieve afspraken met de collega-huisartsen maakt. Dit proces kan leermomenten voor de aios bevatten.

De opleiding prefereert een fulltime periode zelfstandig werken boven een parttime gezien de eerder genoemde doelstellingen. Veel aios volgen echter een parttime opleiding, ook veel huisartsen werken parttime. Het is dus alleszins reëel om de aios de zelfstandig werken periode in deeltijd te laten doen. Hiervoor is wel vooraf overleg met de groepsbegeleiders nodig.

Voor de opleider ligt er de taak dat de aios in staat wordt gesteld de zelfstandig werken periode parttime te kunnen doen.

Indien een ‘parttime-de-opleiding-volgende-aios’ besluit tijdens de zelfstandig werken periode fulltime te werken, volgt na die periode compensatie voor de teveel gewerkte tijd.

Werkbelasting

Gezien de werkbelasting wordt er uitgegaan van een normpraktijk.

• De aios wordt geacht via eigen dagindeling de werkbelasting in de praktijk te ervaren (passend bij de fase van de opleiding)
• De opleider dient van tevoren maatregelen te treffen, b.v. via de assistente, zodat eventuele overtollige patiëntenstromen gereguleerd worden, opdat deze marges niet worden overschreden.
• Bij grotere praktijken, bijvoorbeeld een duo, dient de duo-partner of een vervanger aanwezig te zijn voor diens evenredige deel.
• Houdt rekening met de verschillen qua werkbelasting in bijv. een groeps- of solopraktijk. Aios en opleider bespreken de factoren binnen de praktijk die de werkbelasting voor de aios kunnen beïnvloeden en maken vooraf passende afspraken hierover.

Diensten

Tijdens de zelfstandige periode en tijdens de weekenden voor en na de zelfstandige periode doet de aios in principe geen dienst.

Terugkomdagen

Tijdens de zelfstandige periode in het eerste en derde jaar heeft de aios geen terugkomdag op het instituut.

Patiënten

De aios werkt alleen met patiënten uit de opleidingspraktijk, tenzij de praktijk te klein is om per dag minimaal 20 patiënten te kunnen afhandelen.

Verder geldt: moet er op het moment van de zelfstandige periode van het eerste- en derde jaar voor een collega worden waargenomen, dient de opleider daarvoor iets te regelen. De assistente neemt geen patiënten aan van bijvoorbeeld zieke of vrijaf hebbende huisartsen.

Tot slot

Er zijn geen eensluidende regels mogelijk die van toepassing zijn op alle, zeer diverse aios/opleider situaties, maar wanneer het opleidingsinstituut, de aios en/of de opleider er niet van overtuigd zijn dat deze voorwaarden adequaat (kunnen) worden gevolgd, dient overleg plaats te vinden.